Dziś, 4 grudnia, wierni katoliccy z całego świata obchodzą wspomnienie św. Barbary – dziewicy i męczennicy, której życie otacza aura tajemnicy. Choć jest jedną z najbardziej popularnych świętych w kalendarzu katolickim, to bardzo niewiele wiemy na temat jej rzeczywistego życia, a nawet istnienia, gdyż brakuje historycznych dowodów potwierdzających jej biografię. Opowieści o niej zbudowane są głównie na legendach, które narosły w ciągu wieków.
Według jednego z przekazów św. Barbara była córką zamożnego kupca Dioskura, zamieszkiwała w Nikomedii nad Morzem Marmara, obecnie znanej jako Izmit w północno-zachodniej Turcji. Legenda głosi, że w 306 roku poniosła śmierć męczeńską, odmawiając wyrzeczenia się wiary w Trójcę Świętą pomimo gróźb i ostrzeżeń. Często jest przedstawiana na ilustracjach z tłem symbolicznej wieży więziennej z trzema oknami.
Inna legenda opowiada, że uwięziona Barbara zdołała uciec z wieży, ale została schwytana przez swojego ojca, który wydał rozkaz jej ścięcia. Później, według opowieści, sam zginął rażony piorunem, podczas gdy Barbara tuż przed śmiercią otrzymała obietnicę, że ci, którzy ją wspomną, nie umrą bez sakramentów.
Kult św. Barbary przetrwał przez wieki i utrzymuje się w wielu krajach i społecznościach. W ikonografii świętej najczęściej widzimy ją w długiej szacie z pasem na biodrach, nakrytą głową, w koronie lub czepcu, trzymającą kielich z hostią, mieczem lub symbolem męczeństwa – strusimi piórami. Zawsze w tle pojawia się trzyokienna wieża. Czasem jest przedstawiana z pochodnią, nawiązując do legendy, że oprawcy przypalali ją pochodniami przed ścięciem.
4 grudnia to nie tylko dzień wspomnienia św. Barbary, ale również doroczne święto górników w Polsce, znane jako Barbórka. Nazwa tego święta bezpośrednio wiąże się z imieniem św. Barbary, a obchody sięgają XVIII wieku, co świadczy o głęboko zakorzenionej tradycji wśród górniczych społeczności.
W dniu Barbórki, górnicy wyruszają na uroczystą mszę św. wcześnie rano, ubrani w swoje charakterystyczne mundury, zbierają się w kościołach, aby uczestniczyć we mszy, która jest ważnym elementem obchodów. Nabożeństwa niekiedy odbywają się także na terenie kopalni, przy figurze św. Barbary, podkreślając tym samym związek święta z pracą górniczą.
Mimo że Barbórka kojarzona jest głównie z górnikami, 4 grudnia to również święto dla geologów i osób związanych z wydobyciem paliw kopalnych. Obchody tego dnia są szczególnie uroczyste w regionach, które od wieków tradycyjnie związane są z górnictwem.
